MEGAHIRI MIKROEKOLOGIKOAK

 Gizateriaren gehiengoa nirekin bat etorri ez arren, hirien hazkundeak beraiekin batera ekarritako ingurumen arazoei buruz idaztea erabaki dut gaurkoan, megahiriei buruz zehazkiago esanda, ez baita berdina Unibertsoa eta bere egituran garapena dakartzaten aldakuntzak egitea, edo aipatutako aldaketa edo mundua “hobetzeko” erabakietan oztopoak baino ez jartzea.

Horixe bera da megahiriekin  gertatzen dena. Azken ehun urteotan populazioa izugarri igo egin da, eta jendea hirietan pilatuz doa etengabean. Pilaketa gehien dauden tokiak megahiriak dira, eta nabarmenak dira hauek dakartzaten arazoak. Esandako guztia baieztatzeko ingurura begiratzea baino ez dugu. Megahiri batera joanez gero, errez nabari daiteke poluzioa, airea, lurra eta ura biktimatzat dituen etsai naturala. Agian esaten dudana gezurtzat joko du norbaitek, baina argi dabilena eta telebista duen edonork badaki diodan guztia egia borobila dela, benetako errealitatea. Nork ez du ba noizbait telebistan edota aldizkarian kutsadura dela-eta, kalera oxigeno-maskara ahoan jarrita irten behar den pertsonaren bat ikusi? haientzako ez litzateke beharrezkoa izan behar bizi-minez biziraun behar izatea.

Ziur nago exageratzen ari naizela esango duela baten batek, baina esandakotik harago joango naiz oraindik. Hona hemen EHUko Arkitektura irakaslea Fernando Bajoren ikuspegia hiri hauei buruz: “Iman bat bezalakoak dira landa-eremuetan bizi direnentzat: dirua, autoak, aukerak… telebistan ikusten diren gauza guztiak hirietan daude, landa lurra ez baita ezer garatu.” Ez da guztiz gezurra diona, izan ere, komunikabide eta gobernuek hori saltzen dute: bizi-maila paregabea, lan erosoa eta teknologia mota guztiak. Ordea, hirietara iristean gauzak aldatu egiten dira. Alde batetik, herrian ikasketak burutu dituenak, hirian dagoen jende aniztasuna dela eta, dagokiona baino maila beheagoko lana aurkituko du, lana aurkitzekotan. Bestalde, hiri hauetan langabezia handia da, eta herritarrak nekez aurkituko du lana hirian. Hau guztia izan ezean, ezinezkoa liteke gorago aipatutako dirua eta autoa eskuratzea, beraz, komunikabideetan saltzen dena errealitate ideal bat baino ez liteke.

Zer esanik ez nekazariei buruz. Merkataritza garapena dela eta, beren lurretako soroetan edota ukuiluetan diharduten nekazarien elikagaiek ez dute lekurik enpresa handien aurrean. Bakoitzari dagokion hitzak berak uzten du bistan hauen arteko alde izugarria. Zer egin dezake mikroekonomiak makroekonomiaren aurrean?

Hau guztia dela eta, nekazariak hiri handietara emigratzera behartuak sentitzen dira, enpresa handien menpe eta nahietara lan egitera nahitaez derrigortuak. Megahirietara iristean berriz, oztopoak baino ez dituzte izaten: Eguzkia irteten denetik ezkutatzen den arte aritu behar izaten dira lanean jo ta ke, diru-sarrera deritzoten miseria bat baino ez kobratzeko. Enpresa autonomoa izan nahi duena ordea, bere heriotzaren aurrepausu bat burutzen ari da. Izan ere, jabetza-eskubideak mugatuak dira, landa-eremuan doan izango lituzketen baliabideengatik (ura, etxebizitza, erregaiak) hirietan ordaindu behar izaten dute, eta haziak enpresei erosi behar dizkietenez gero, hazi antzuak saltzen dizkiete. Hori dela eta, ekitaldi txarra izanez gero, urtebeteko lana pikutara joaten da.

Probokatzen ari naiz, badakit, baina ez naiz ari hirien garapenaren aurka, honen deskontrolaren ondorioz sortzen ari diren megahirien aurka baizik. Oraindik azken oztopo bat izendatu nahi nuke: gehiegizko trafikoak dakartzan arazoak. Norbaitek esan lezake autoa teknologiaren aurrerakuntzaren emaitza dela, gizakiarentzat oso erabilgarria eta erosoa gainera. Nik ordea, ozenki eta harro diot auto-pilaketek kutsadura, zarata eta stressa baino ez dakartela, eta pixka bat erradikala izanez diot, ezinbestekoa ez den eta gizakion bizitza arriskuan jartzen duen edozer ezabatua izan beharko litzatekeela, guztiz.

Konklusioetara iritsi baino lehen, hirietan dagoen gizarte-mailen arteko aldea azpimarratu nahi nuke, altuerazko toki batera igo ezkero, argi ikus baitaikete erdigunean kokaturiko luxu handiko etxeen eta hiriko kanpoaldeko lasto eta egurrezko txabolen arteko aldea. Hor ikusten da garapena, bere osotasunean.

Honegatik guztiagatik diot, hiriak handitzen saiatu beharrean herriak sustatzeari ekin beharko geniola, hiriko baliabide eta aurrerakuntza guztiak herrietara eramanez, lana langileengana eramanez, eta bizi-mailari garrantzi handiena emanez. Hau guztia esanda, eta hiriak etengabeko hazkundea daramatela kontuan hartuta, pare bat galdera bururatu zaizkit: etorkizunean, izango al dute mugarik? Eta,  izatekotan, gizakiak jarri ahal izango ditu?

TEKNOLOGIA BERRIEN AURKA

Gizartearen gehiengoa nirekin ados egon ez arren, teknologiaren kontra hitz egitea suertatu zait oraingoan, teknologia berrien kontra hain zuzen ere, ez baita gauza bera teknologia berriak aprobetxatzea eta neurriz erabiltzea edo dakartzaten ondorioak jakinda ere, haien menpe bizitzea.

Azken finean hori da gertatzen dena. Benedicto XVI. Aita Santuak esan zuen bezala, teknologia berrien ondorioz, jada hasiak gara errealitatea eta bizi birtualaren artean desberdintzen ez jakiten, eta honek errealitateari buruzko axolagabetasuna dakar. Gazteriari erreparatuz, errez frogatu dezakegu baieztapen hori. Nerabe bati jarri zeniezaiokeen zigorrik gogorrena zein litzateke galdetuz gero, jasotako erantzuna hauxe izango litzateke: ordenagailu edota mugikor gabe uztea.  Nola komunikatuko dira bestela ba? Etxean txateatzen egon beharrean, edo mezuetan dirua gastatu beharrean lagunekin batera kalean hizketan arituz, edo zaletasun ezberdinak praktikatuz? Ezinezkoa litzateke, haien zaletasun eta menpekotasun bakarra ordenagailua baita, Tuenti deritzon sare soziala nagusi delarik. Zer esanik ez zaletasunei buruz, Joaquin Sabinak esan zuen bezalaxe, “Gimnasioak beteta daude, liburutegiek berriz, hutsik jarraitzen dute”, zaletasun ororen oinarria telebistak ezarritako estereotipoaren barne egotea baita.  Dirudienez, gaur egungo gazteen bizipozaren oinarriak  ez dira errealitatean zenbat lagun dituzten, Tuentiko errealitate birtualean “lagun” bezala agertzen diren ezezagun ugari izatea baizik.

Exageratzen ari naizela esango dit nonork, baina egia esaten ari naiz, oso-osorik, hurbiletik bizi izan baitut honen eragina. Uxue Arroitajauregi laguna dut istorio honen protagonista. Badira urte batzuk sare sozialarekiko menpekotasuna duela. Badakit agian hitz hori erabiltzea oso bortitza dela, eta gaixotzat ari naizela hartzen laguna, baina azken finean hori da teknologia berri mota honek dakarrena, menpekotasuna, gaixotasun mentalarekin batera. Sare soziala erabiltzen hasi zenetik, ikasketak alde batera utzi ditu, baita neurri txiki batean lagunak ere. Duela pare bat urte egun osoa ziharduen argazkiak ateratzen, geroago Tuenti-ra igotzeko. Zer esanik ez koadrilarekin batera dagoenean; denok barrez lehertzen edo elkarrizketan gabiltzan bitartean, mugikorrean, “Internet everywhere”a duenez, sarean dabil jo ta ke, Tuentiko lagun kopurua igotzen ari den bitartean, benetako lagunena jaisten doala, bera ohartu gabe. Gero, kurtso amaieran hamar penko etxera bueltan, eta errekuperazioetan gaindituz gero, gurasoen oparia: merkatuko iPhone-ik berriena. Hori bai hori konponbidea, arazoa oparitzea!

Probokatzen ari naiz, badakit. Baina ez naiz ari teknologia berrien aurka, gizartean izan duten eraginaren kontra baizik. Oraingoan, langabezian izan dituzten ondorioei buruz mintzatuko naiz. Jakingo duzuen bezala, azken urteotan, hainbat eta hainbat kaleratze izan dira. Haien zergatia: teknologia berriak. Perfektuki programaturiko makinak izanda, pertsonek ez dute lekurik lantegi eta enpresetan. Ez dut adibiderik jarriko, ziur aski hurbiletik bizi izan baituzue. Larritzen nauena ordea, ez da hori, jendeak horren aurrean erakusten duen erantzukizun falta baizik. Bizirauteko beharraren  aurka egin beharrean, hau onartzea da amorrua ematen didana.

Oraindik, harago joango naiz, eta osasun arloan sartuko naiz. Nork ez du entzun inoiz sakelako telefonoa poltsikoan eroateak ugaltzeko orduan arazoak dakartzala? Txarrena da hau entzunda jendea barrez hasten dela, sinesgaitza iruditzen baitzaie. Ordea, guztiz egia da. Gainera, mikrouhin eta ordenagailuen uhinek arazo larriak ekar ditzakete, eta azkenaren kasuan horregatik gomendatzen da beti mahai baten gainean edukitzea. Guk aldiz, gure ezjakintasun infinitua adieraziz, hanken gainean jartzen dugu, dakartzan arriskuak jakinda ere. Tabakoaren kasuaren antzerakoa da hau, txarra dela jakinda ere, utzi ezin den ohitura.

Horregatik guztiagatik ozenki diot, teknologia berrien kontra nagoela. Berreskura dezagun gizakion arteko zuzeneko komunikazioa, has gaitezen premia ematen benetan garrantzitsuak diren gauzei, erakutsi dezagun makinarena baino lan hobea egin dezakegula, eta guztien arteko garrantzitsu eta beharrezkoena: has gaitezen osasuna eta zoriontasuna zaintzen, hauek baitira bizirik irauten jarraitzen laguntzen dizkigutenak.

AHT: BIDEAN AURRERA ALA ATZERA GOAZ?

Urte osoan zehar hainbat eta hainbat herritarrok erabiltzen dugun garraio publikoaren kontra ez daukat ezer, eta are gutxiago hauetan teknologiaren aurrerapenak isladatzearen aurka; bai ordea, hau guztia lortzeko Zornotza eta Euskal Herri osoko lurrak hondatzen ari den Abiadura Handiko Trenaren kontra.

Zein ez da inoiz etxeko leihotik infinitura begira jarri, eta segundo parean inguruko mendiak desitxuratuta daudela ohartu? Zeinek ez du ezagutzen bere baserritik lau sosen trukean bota duten norbait? Inork ez luke eskubiderik izan beharko inoren bizitza ezta oroitzapenak horrela lapurtzeko.

Norbaitek esan lezake teknologiarentzat aurrerakuntza handia izango dela, Euskadiko hiriburu batetik besterako bidaiak tren normal batek iraungo lukeenaren erdia baino gutxiago iraungo duela, baita AHTk Euskadiko ekonomia sustatuko duela. Begiak zabalik dituenak berriz, badaki Lurrean dugun gauzarik garrantzitsu eta errespetagarriena natura dela, eta tren nazkagarri hau etengabean guztion ama den Lurra suntsitzen eta txikitzen ari dela. Asmakuntza modernoa eta baliagarria izateak ez dio Euskadiko mendiak zulatzeko ezta milaka familia beren etxeetatik botatzeko eskubiderik ematen. Honen aurka egiteko, Zornotzan adibidez, “Leginetxe” baserria okupatu zuten, eta egun batzuez bertan kontzertuak, mendi martxa, tailerrak... antolatu zituzten.

Konklusioetara etorriz, esango nukeena zera izango litzateke: guztion hobe beharra zein den esan eta Lurra suntsitu beharrean, AHT bertan behera uztea izango litzateke irtenbiderik onena. Beraz, AHTrik ez!